جشن سوری(بخش پایانی)
از برافروزی آتش سوری سخن بی شمار آمد به دیگر مراسم نگاهی بیندازیم :
بلاگردانی
۱- بلاگردانی
الف- خرید اسپند و دود کردن آن
ب- کوزه شکستن
۲- فال بینی
الف- فال کوزه
ب- فال گوش
۳- قاشق زنی
4-آجیل چهار شنبه سوری و خرید اسپند
اسفند یا اسپند از سپنتا که واژه ایست اوستایی و به چم مقدس است گرفته شده است.
اسپند تخم بوته ایست که در ایران و کشورهای جنوب آسیا می روید . در لاتین آنرا Rute نامند . در فرهنگ ایرانی این تخم بوته از سه دیدگاه مورد توجه است :
۱- گیاهی است که نام امشاسپند سپندارمذ را را بر خود دارد و به همین دلیل ورجاوند و گرامی است و بر خوان نوروزی جای می گیرد ودر مکانهای مذهبی بر آتش ریخته می شود.
2- دود و بوی اسفند به عنوان ماده پلشت زا به کار برده می شود . در برخی شهرستانها برای جلوگیری و دفع سرماخوردگی ، خانه را با دود آن پلشت زدایی می کنند .
۳- به عنوان ماده ای که از چشم زخم جلوگیری می کند ، مورد باور مردم است .
حنظله بادغیسی گوید :
یارم سپند اگر چه بر آتش همی فکند
از بهر چشم تا نرسد مرو را گزند.
خداوند شاهنامه درباره رخش یا اسب ابرش ــ سرخرنگ با خال سپید ــ گوید :
چنان گشت ابرش که هرشب سپند همی سوختندی زبهرگزند
رند شیراز گوید :
هر آنکس را که بر خاطر زعشق دلبری باریست
سپندی گو بر آتش نه که دارد کار و باری خوش
در گیلان گاه ریختن اسپند بر اتش می خوانند :
اسفند سی و سه دونه اسفند سی و سه دونه
چشم حسود و بترکونه
در شهر بهبهان اسپند را کشار Koshar نامند ، آنرا سه بار دور سر گردانده و سپس به درون آتش می ریزند تا چشم شور را دور کنند .
مردم روستا دانه های اسپند را مانند دانه های تسبیح به بند کشیده و برای تزیین و هم جلوگیری از چشم زخم در اتاق آویزان می کنند . خریدن اسپند هم تشریفاتی دارد . دکتر قاسم غنی در جلد دهم یاد داشت های خود می نویسد : دخترهای دم بخت باید شب چهار شنبه سوری وقتی که هوا کاملا تاریک شد برای خرید اسپند به در دکان عطاری بروند » دکان رو به قبله باشد « آنوقت به عطار پول نشان بدهند و بگویند : کندروشا برای کارگشا می خواهند . عطار که بلند شد که کندروشا بیاورد فرار کنند . این کار را ادمه دهند تا سومین دکان که از او کندر و اسپند را بخرند و با تشریفات به خانه برده و دود کنند تا از چشم بد در امان و کار بسته شان نیز گشایش .
مرتضا هنری درکتاب آیین های نوروزی رویه ۲۲ می نویسد : خریدن اسفنددر گیلان به ویژه در رشت تشریفات ویژه ای دارد .به این ترتیب کسی که می خواهد اسفند بخرد - بیشتر دختر دم بخت-از خانه بیرون می آید از اولین مغازه رو به قبله می پرسد : اسفند داری ؟ و به راه می افتد تا هفتمین مغازه . سپس بر می گردد و از مغازه اولی می خرد ...
ب ــ کوزه شکستن : در گذشته تنها ظرف آبخوری کوزه بود . از نظر بهداشتی لازم بود که کوزه کهنه دور انداخته شود . در گاه نوروز که باید همه چیز نوگردد ، کوزه ها و کاسه های کهنه را هم می شکستند و به جای آن کاسه و کوزه نو خریداری می کردند . هر چند امروزه هم چون گذشته کوزه آبخوری کاربردی ندارد ، ولی شکستن کوزه غم به شکل یک سنت نوروزی باقی مانده است .شکور زاده در عقاید و رسوم مردم خراسان می نویسد :
پس از مراسم آتش افروزی برای دفع قضا و بلا مقداری زغال » علامت سیاه بختی « و اندکی نمک » علامت شوربختی « و یک سکه ده شاهی ، کوچکترین سکه رایج کشور » به نشانه تنگدستی « در کوزه سفالینی که از قبل برای این کار تهیه کرده اند ، انداخته و هریک از افراد خانواده یک بار کوزه را دور سر می چرخاند و نفر آخری آن کوزه را به بالای بام برده و از آنجا به میان کوثه پرتاب کرده و می گوید :
درد و بلا ی خنه رختم به توی کوچه « به این طریق سیاه بختی و شور چشمی و تنگدستی را از خانه خود دور می سازد .
هم میهنان کرد به گونه دیگر دفع بلا می کنند . اینان بامداد چهار شنبه سوری به آب پاک چشمه ها چشم دوخته و آنرا مروای نیک می گیرند ، تا آب که در پندار ایرانی ، آبادانی است و روشنایی، پشتوانه نیک روزی ها و بهروزی ها ی آینده باشد . زنان کرد چند تار موی بچه ها را چیده و به دست آب جویباران می سپارند تا آب هر گونه درد و بلا را به همراه خود ببرد .
۲ ــ فال بینی
فال یک واژه تازی است که معادل آن در فارسی شگون است .شگون هم خیر دارد هم شر » ازجهت مفهوم کلی فال عبارتست از آنکه سرنوشت انسان را یا واقعه ای را که رویدادنی است از روی نشانه هایی که آنها را امور غیبی می شمارند پیش بینی و پیش گویی کنند «
در اوستا فال و بخت بینی مطرح نشده است ، چرا که انسان بهدین بر مبنای گزینش خردمندانه ، آینده خود را پی ریزی می کند ، یعنی سرنوشت برایند گزینش ادمی است . فال هایی که در هنگام نوروز یعنی گاه سرکشی فرورها به خانه و کاشانه ، می گیرند یک جور مروای نیک است . به این نیت که فروهر ها » مارا به هنگامی که در تنگنا هستیم با پشتیبانی آشکار نگاهداری کنند « به دو نمونه از مراد خواهی نظری می اندازیم :
الف ــ فال کوزه : درین شب در بسیاری از خانواده ها ، فال کوزه گرفته می شود . این فال نیز پیوندی دارد با بازگشت فروهرها ، چرا که باوردارند درین هنگام فروهرها از آینده مژده خوهند داد .
چگونه فال می گیرند ؟
دختران و زنان پس از آتش بازی ، درکوزه آب ندیده ای که برای نوروز خریده اند
نشانه ای مانند انگشتری یا .... می اندازند . سپس در کوزه را با پارچه ای بسته ،و روی آن یک سینی که در آن صابون ، کیسه حنا، نقل و سرمه دان جا داده شده می گذارند . اصفهانی ها کوزه آب ندیده را که بولونی نامند تا نیمه آب می کنند .چون پندارمندند که نخستین گذرگاه فروهرها تنور یا آتش همیشه روشن خانواده خواهد بود به همین دلیل کوزه و سینی را درون تنور می گذارند . در برخی روستاها و شهرها کوزه را در زیر ناودان آب جا می دهند .
آنگاه پس از خوردن آش رشته یک دختر بچه به نوبت نشانه ای را از کوزه بیرون می آورد . یکی از باشندگان شعری از رند شیراز ، یا یک چهار بیتو » چهار بیتی « خوانده تا مروای نیک صاحب فال آشکار شود .در شهر شیرازبا دیوان حافظ فال می گیرند که به » فال دوره « معروف است .
در یک برسی کوتا ه متوجه دو اشارت سمبلیک درین فال گیری می شویم . یکی کوزه آب ندیده که بیانگر تازگی و نوجویی است و دیگری صابون و کیسه حنا و سرمه دان که وسایل عروس است و اشارتی است به زایش و تداوم نسل .
ب ــ فالگوش
فال کوزه و فالگوش ایستادن ویژه دختران نو بخت است . مراد خواه نیت کرده و در گوشه ای کز می کند و به سخنان رهگذران گوش فرا می دهد . اگر رهگذران سخن بر خیر برانند ، نیت خود را انجام شدنی تعبیر کرده با مروای نیک ، شادمان به خانه بر می گردد . معمولا برخی از رهگذران می دانند که درین شب ، مراد خواهان به فالگوش ایستاده اند ، شیطنت کرده سخن به خیر نرانند !!!.
در برخی از شهر ها دختران در چهار راه ، کلیدی را زیر پا گذاشته و به فالگوش می ایستند . درین فال سه گونه نشانواره هست :
الف ــ چهار راه نشانواره چهار جهت اصلی یا گذرگاه زندگی یا به تعبیر استاد فروشی » گذرگاه فروهرها « ست .
ب ــ کلید نماد گشایش کار و رسیدن به مرادست .
پ ــ کلید در زیر پاگذاشته شده ، نماد کار بسته است .
۳ــ قاشق زنی
دختر یا پسری در حالی که رخ پوشانده تا شناخته نشود به در خانه ها می رود و با قاشق به کاسه ای که در دست دارد می کوبد . صاحبخانه که صدای قاسق زنی را شنیده است ، درخانه را بازکرده و کاسه را از مواد غذایی یا آجیل و نقل پر می کند . هیچ خانه ای قاشق زن را دست خالی پس نمی فرستد . همانگونه که پیشتر آمد ، این خوراکی ها که به قاشق زن داده می شود ، در واقع نشانواره پیشکشی به فروهر در گذشتگان است . شخص قاشق زن که خود را پوشیده می دارد تا شناخته نشود ، می تواند نماد فروهر درگذشتگان باشد . به همین دلیل همگان خود را موظف می دانند که کاسه قاشق زن را پر کنند .
برخی از خانواده ها که بیماری در خانه داشته باشند ، درین شب با روی پوشیده به در خانه ها رفته قاشق زنی می کنند تا مواد اولیه آشی که به »ابودردا « شهرت دارد فراهم آورند . باور بر این است که چنین آشی شفا بخش است . در خراسان به جای قاشق از ملاقه استفاده می کنند و مراسم را ملاقه زنی نامند.
۴ــ آجیل چهار شنبه سوری یا مشکل گشا
از دیگر سنت های جشن سوری فراهم آوردن آجیل مشکل گشاست که خود دارای مراسم ویژه ای است . خراسانی آجیل مشکل گشا را از ترکیب کشمش ، ، توت خشکه فندق ، پسته ، انجیرو خرما فراهم ساخته و به آن آجیل بی نمک گویند . در آذربایجان افزون بر ترکیب هفت گانه خشکبار که بر سفره سوری می نهند ظرف آب ، آیینه و سکه ی خوان نوروزی را نیز در شب چهار شنبه سوری کاربرد می دهند .
زرتشتیان این مراسم رادر شب آخر سال به جای می آورند ، که از آن گفتگو شد .
سرچشمه ها :
۱- دیوان بهار جلد دوم ۳۹۸ .
2- به نقل از سرگرد سا طعی .
۳ـ به نقل از فرزانه سلیمان خاکزاد
4- مرتضا هنری ، آیین های نوروزی رویه ۲۸۹ .
5- خرده اوستا با ترجمه و تفسیر موبد آذر گشسب .
6- گرفته شده از نوشتارهای استاد تورج پارسی
posted by شارمین مهرآذر @ 11:59 AM,
0 Comments:
other points
بخشهای وبلاگ
John lives in Toronto and is a freelance illustrator and a designer/animator for CHUM Television. He writes about , design, and visual culture under the pseudonym Robot Johnny
مهمترین لینکها و سایتها
Claire Robertson is an illustrator and toy from Melbourne, Australia. While her illustration clients have included The New York Public Library, Scholastic and Cambridge University Press, it’s her blog Loobylu.com that brings her the most joy and which has attracted the most attention with rave reviews in the Wall Street Journal, WIRED Magazine and The Guardian.
About This Blog
Contact Us
This is an open source template, which means that you are free to use it in any way you want to without any obligations. If you decide to use this template, I kindly ask you to leave the "Design by Andreas Viklund" link in the footer. I am also interested in seeing how my templates are used, so feel free to send me an e-mail with a link to your page. If you want more templates to choose from, check out the sites in the "Favorite links" menu to the right!
به ایران بیاندیش آزادی در دستان ماست
