دین و باورهای دینی شاهان هخامنشی(بخش پایانی) :
ارت – ارش – دروغ و اشاره به تجمل پرستی در دوره ی هخامنشی
در تمام کتیبه ها خدای آفریننده و خالق بزرگ : آهوره مزدا است و به هیچ وجه حتا یک بار نیز از «ارت»Arat به عنوان یک خدای بزرگ یا اصولا یک خدای سخنی نرفته است . آهوره مزدا آفریدگار کل است . در یکی از کتیبه ها ، خشایار شاه از «ارت» در کنار آهورمزدا یاد کرده است : «من در اونجا اورمزد ارت را با فروتنی ستایش کردم» .
در کتیبه بزرگ خشایارشاه ؛ که هشت پند دارد ، دو بار از ایزد ارت فرشته ی دادگری و عدالت و ثروت و دارایی در آوستا ، یاد شده است . پس پرستش «ارت» عبارت از عدل و داد و ثروت از راه درست بدست آمده . در واقع پرستش راستی و درستی است و راستی و درستی اراده ی آهورمزدا میباشد .
دلیل روشن بر این امر ، که ارت تنها یک فرشته و ایزد است ، یعنی صفت نیک و خصیصه ی عالی ؛ نه یک خدا ( چه خدای کوچک و یا بزرگ ) آن است که حتا برای یک بار در امر آفرینش ، نه با او ، حتا به هیچکس دیگر اشاره نشه ، بلکه تنها گفته شده : ارت را نیز بایستی پرستش ( پریستاری ) کرد .«ارت یا ارد» شکل پهلوی نام ایزد است . در آوستا این نام «اشی و نگوهی» Asi Vanguhi و گاه بت اختصار «اشی» Asi آمده است که در گاثاها نیز از وی نشانی نیست . ایزد ارد در تقویم و تاریخ مزدایی نقش جالبی دارد .
«اش» در مقابل «دروچ» است (دروچ ، دروگ در چم دروغ است). اش ، نظم و قانون راستین و داد و پارسایی است و دروغ ، درست نقطه مقابلش، یعنی بی نظمی، بی قانونی، ستم و هرج و مرج میباشد . مفهوم ارت نیز در کتیبه های هخامنشی ، درست همان مفهوم اش از نظر زرتشت میباشد و همچنین کاربرد دروجDruj در کتیبه ها نیز با مفهوم گاثایی آن یکسان میباشد . هنگامی که در کتیبه ها می خوانیم : «ای آهورمزدا این کشور را از دروغ در امان نگه دار» یعنی از بی قانونی و آشوب و هرج و مرج و بی نظمی حفظ کن . در سراسر«آوستا» از «اشی گاثایی» ایزد توانگری بسیار گفتگو شده است ، اما همه ی آگاهی های ما از یشت هفدهم که ویژه ی این ایزد و به نام او موسوم است ، بدست می آید .
یشت هفدهم ؛ «ارت یشت» راجع به ایزد اشی است و توصیفی است از زندگی با شکوه و مقرون به وسعه و فراخی نمان پتی Nimana Pati ، یعنی صاحب زنان ، زیبا ، گردونه ای که به اسبان تندرو بسته شده ، اشیای نفیس و پوشش های عالی . همه به خوبی با تمدن دوره ی هخامنشی سازگار است . در زمان هخامنشیان ، تجمل و ثروت و شکوه در زندگی ایرانیان به اوج خود رسیده بود و به همین سبب ، به این ایزد آوستایی توجه فراوانی شده است . در زبان سنسکریت ریتا Rita معادل ارت می باشد . نکته ی دیگری که در کتیبه ها جلب توجه میکند یاد کردن خدایان و خاندان شاهی در کنار نام آهورمزدا است . در واقع باید گفت : این عناصر ، فره وشیان یعنی ارواح و روان های نیاکان آریایی بوده اند . ایرانیان همواره روان های بزرگان خانواده را ناظر بر اعمال و افعال و کردار خود می دانستند و بر آن بودند تا به گونه ای عمل کنند که از یاری ارواح برخوردار باشند . چرا که ارواح هر خانواده ای ، جزو ایزدان خانگی همان خانواده به شمار می رفتند . ( این فقط یک نظریه است )
بغان و دیوان
کتیبه های داریوش و دو جانشین وی ، ذکری از نام هیچ بغی به جز اهورمزدا نمی کنند و ممکن است در زمان هخامنشیان ، بین آیین رسمی و دین بقیه ی مردم فرقی وجود داشته باشد . از زمان اردشیر دوم آیین رسمی با بغانی که در کتیبه ها در ردیف آهورامزدا یاد شده اند ، توسعه یافته است که مهر و ناهید میباشند . در برخی از کتیبه ها عبارت «بغان» دیده میشود . این عبارت توسط شاهان در مقام دعا و استغاثه به کار رفته است . اگر دیوان را در برابر بغان قرار دهیم ، در ایران ایزدان دیو و ستایشگران آن ها به کلی از بین نرفتند . در گاثاها زرتشت از دیوها و ستایندگان آنها نام میبرد . در کتیبه خشایارشاه در تخت جمشید از «دئیودانا» Deiva dana پرستشگاه خدایان دروغی نام رفته است و در پارسی میانه لغت Deves به معنی پرستنده ی خدای دروغین است .
مغان
وظایف مغان در زمان هخامنشیان ، طبق همه قوانین و شواهد ، روحانیت را ازمادها به ارث برده بودند، بسیار مهم بود. نقل شده که همه قربانی ها با حضور مغان که آن ها همگی از قوم ماد بوده اند ، انجام میگرفته است.آنها دارای برخی مزایای دینی و سیاسی بوده اند ، خواب تعبیر میکردند و در تاج گزاری پادشاه جدید شرکت میکردند همچنین مسئول تربیت جوانان و نگه داری از مقابر شاهی – مانند آرامگاه کوروش بودند. در باره اصل دین انان که با پارسیان فرق داشته ، اطلاعات اندکی در دست است، آنها گروه اندکی تشکیل میدادند .در برابر پارسیان که مردگان خود را دفن می کردند ، مغان اجساد را در دخمه می گزاشتند. از دوره اسلامی به این طرف ، کلمه مغ به معنی آتش و پیرو کیش زرتشتی آمده است. تعبیر هرودت اینست که مغان قبیله ای هستند با معتقدات مذهبی و مراسم دینی خاص که پارسیان و مادی ها کاهنان خویش را ازمیان افراد آن قبیله انتخاب می کنند . هرتسل و هرتفلد مغان را نمایندگان کاهنان قدیمی که با تعالیم زرتشت دشمنی می ورزیدند ، میدانند. از پژوهشها چنین بر میآید که گرچه پادشاهان پارس (ایران) به زرتشتی گری نزدیک بوده ولی با کیش زرتشت کاملا منطبق نبوده است ، ولی با تعالیم مغان که با زرتشتی گری دوران متاخر بسیار نزدیک بوده ، با وجود نفوذی که مغان در دربار و در میانمردم داشتند ، انطباق کامل نداشته است. در زمان هخامنشیان «آزادی مذهب» وجود داشته است و پادشاهان و بزرگان ، این آزادی را رعایت میکردند، ما در جامعه ی روحانیون زرتشتی (مغان) اینگونه گرایشهای مذهبی ، قابل چشم پوشی و اغماض نبوده و مغان همیشه درصدد بوده اند تا با قدرت سیاسی و نفوذ خود در دربار لانه ی دیوان ( پرستشگاه های غیر زرتشتیان) را ویران کنند.مغان نه تنها روحانیون مادی به شمار میرفتند بلکه رهبری مذهبی جامعه پارسی را بر عهده داشتند، ما بین اعتقادات مادی ها و پارسی ها ، تفاوتهایی به چشم میخورد و همچنین کارهایی که گئوماتای مغ(1) در زمان کوتاه به حکومت رسیدن خود انجام داد، یک سری اصلاحات اجتماعی و مذهبی بود ؛ از جمله ویران کردن پرستشگاهای متعددی که توسط اقوامی با اعتقادات غیر از مذهب مغان بنا شده بود.داریوش پس از سقوط وی ،معابدی را که ویران شده بود تجدید بنا کرد، این حرکت نه به عنوان ضدیت وی با مغان بلکه سیاست تسامحی بود که برای ایجاد وحدت امپراطوری خود لازم میدانست وی فردی بود که به آزادی باورها احترام میگزاشت.
تسامح و بردباری در دین هخامنشیان:
در مورد رفتار شاهان هخامنشی با ملل خارجه ، این مطبل مسلم است که نظر آنان به مذاهب خارجی مبنی بر تسامح و تساهل بوده است. بای اثبات کافی است که رفتار کوروش و کمبوجیه را در چند ماه اول در وصر و داریوش اول را در این مملکت بازگو کنیم.آنها تمام آدای و مراسم دینی یا ملی را بجا میآوردند و مانند پادشاهان مصر و بابل رفتار میکردند، نظر ملاطفت کوروش نسبت به یهودیان در تورات منعکس شده استو بنا بر شواهد در دوره هخامنشی تعصب مذهبی اصلا وجود نداشته و مقدسات ملل و عادات آنها را شاهان هخامنشی محترم میشمردند.هخامنشیان خدایان خارجی را در سرزمینهای ملی آنان ستایش میکردند و سعی داشتند حرمت ایشان را رعایت کنند و دین ایرنیان اصولا یکتاپرستی بود.
به هر حال دین زرتشتی، دینی که هرودت ذکر میکند و مزداپرستی خاص ، بین مردمان عهد هخامنشی سه دینی بوده که احتمالا همگی رواج داشته است مزداپرستی هخامنشی را نیز میتوان به سه گروه تقسیم کرد.
1.مزداپرستی گاتاهایی
2.مزداپرستی ایران در یشتها
3.مزداپرستی هخامنشی موجود در کتیبه ها
-------------------------------
1- گئوماتای همان شخصی است که خود را جای بردیا پسر کوروش جا زد و به سلطنت رسید داریوش شاه وی را با کمک شش تن از یارانش به پایین کشید.
posted by شارمین مهرآذر @ 6:26 AM,
0 Comments:
other points
بخشهای وبلاگ
John lives in Toronto and is a freelance illustrator and a designer/animator for CHUM Television. He writes about , design, and visual culture under the pseudonym Robot Johnny
مهمترین لینکها و سایتها
Claire Robertson is an illustrator and toy from Melbourne, Australia. While her illustration clients have included The New York Public Library, Scholastic and Cambridge University Press, it’s her blog Loobylu.com that brings her the most joy and which has attracted the most attention with rave reviews in the Wall Street Journal, WIRED Magazine and The Guardian.
About This Blog
Contact Us
This is an open source template, which means that you are free to use it in any way you want to without any obligations. If you decide to use this template, I kindly ask you to leave the "Design by Andreas Viklund" link in the footer. I am also interested in seeing how my templates are used, so feel free to send me an e-mail with a link to your page. If you want more templates to choose from, check out the sites in the "Favorite links" menu to the right!
به ایران بیاندیش آزادی در دستان ماست
