اِرِخشَ (آرش) : آرش بهترین تیر انداز آریایی ها
در نوشته ها آمده پس از آنکه افراسیاب بر منوچهر غلبه کرد ،اورا در تبرستان محاصره کرد به ناچار ایرانیان با تورانیان صلح کردند،برای تعیین حدود،ایرانیان با تورانیان بر آن قرار دادند که تیر آرش (ارخش)،کمانگیر معروف آن زمان،هرکجا فرود آید همان موضع سرحد باشد.
پس از انداختن تیر ،بدن آرش متلاشی شده،تیر به حدود فرغانه ،به تنه درخت گردکان که در دنیا بزرگتر از آن درختی نبود نشست،پس آن موضع را سرحد ایران و توران قرار دادند.بنا به بند 6و37 تیریشت،تیر آرش از کوه «ائیریوخشت» به طرف کوه «خوانوت» پرتاب گردید.(1) اگرچه نمیتوان محل کوهها را تشخیص داد ولی میتوان حدس زد اولی در تبرستان و دومی در خاور ایران واقع است.این موضوع به جنگ هفت ساله ایران و توران پایان بخشید.
آرش نام یکی از مرزبانان ایران زمان یزگرد نیز بوده است.در ارمنی واژه آرسن و آرشن هردو از همین ریشه گرفته شده و درچم مرد و پهلوان است.
درباره آرش کمانگیر و کمانداری و تیر اندازی او گزارشهای زیاد آمده است ،چکیده آن از این قرار است:
1.آرش میدانست جانش در خطر است بنابراین نخست بدن خود را عریان کرده،به همگان نشان داد که در او هیچ عیبی نیست اما او تمام نیروی خود را بر سر این کار گزارد، وپس از آنکه تیر در کمان نهاده و آن را رها کرد بدن پهلوان پاره پاره گشت.
2.ایزدان آن تیر را که به اختلاف داستانها از دماوند یا ساری یا آمل(درست آن همین آمل است ولی نه آمل مازندران بلکه آمل یا چهارجوی فعلی ترکمنستان) رهاشده بود بگرفتند و مدتی دراز در هوا ببردند و سرانجام تیر آرش در مرو به تنه درخت گردوئی فرود آمد و مرز ایران تعیین شد.
3.تیر یشت کهنترین گیرشگاهی است که در آن بدین موضوع اشاره شده است.صورت اوستایی این قهرمان رخشه است و همراه با صفات تیزتیر و تیزتیرترین ایرانیان از او یاد شده است.
4.در نسک ماه فروردین روزخرداد بند 22(متن پهلوی)آمده است که روز خرداد(روز ششم) از ماه فروردین ،منوچهر و آرش زمین ایران را از افراسیاب بازستاندند.
5.بنا به آنچه در آثار الاباقیه آمده فرشته اسفندارمذ به منوچهر دستور داد که تیر و کمان خاصی بسازد.بنا به روایات «غررالسیر» چوب، پَر، و آهن لازم برای این تیر و کمان هرکدام از جنگل و عقاب و معدن خاصی تهیه شد.چون این تیر و کمان آماده شد برنامه به همان نحوی که قبلا آمده شده بود ،انجام گرفت.
6.پس از رهایی تیر خدا باد را فرمان داد که تیر را از کوه رویان بردارد و به اقصای خراسان،میان فرغانه(احتمالا) فرخار و تبرستان(شاید تخارستان یا طالقان) برساند، که تیر بر تنه درخت گردوئی نشست.
7.بنا بر روایات غرر السیر ،این تیر که افراسیاب بر آن نشانه ای از خود نهاده بود،در هنگام طلوع خورشید رها شد و از تبرستان به بادغیس رسید.همین که نزدیک به فرود آمدن بودبه فرمان خداوند،فرشته ای آن تیر را به پرواز درآورد تا به زمین «خَلُم» در بلخ رسید و آنجا در محلی به نام «کوزین» در هنگام غروب فرود آمد.سپس این تیر را از خَلُم به نزد افراسیاب باز آوردند،و به این ترتیب مرز ایران و توران تعیین شد.
8.در همه جا این داستان در زمان منوچهر آمده به غیر از غرر السیر که به زمان «زو پسر تهماسب» منسوب است.
9.محل پرتاب تیر در اوستائی کوه «ایرتوخشیوثه» نام برده شده که نمیتوان جای دقیق آنرا معین کرد .در منابع اسلامی گفته شده است تیر در تبرستان،یا کوه رویان ، یا قلعه آمل یا کوه دماوند یا ساری پرتاب گردیده.
10.در مورد جای فرود آمدن تیر هم اختلاف نگر زیادی دیده میشود:در اوستا ، کوه خوانوت آمده و مینورسکی ،این نام را با احتمال کوه همایون که ظاهرا یکی ار قله های شرقی سلسله کوههای خراسان است برابر میداند.درمجمل التواریخ محل فرود آمدن تیر ،عقبه مزدوران بین نیشابور و سرخس ذکر شده است و بنا به ویس و رامین و تاریخ تبرستان ،تیر آرش به مرو رسیده است.
11.در متاب پهلوب مینوی خرد ،بدون ذکرتیر اندازی آرش آمده است منوچهر از پَدَرشخوارگَر(2) تا بُن گوزک را از افراسیاب بازستد.بنا به باور برخی تشابه نام جغرافیایی گوزبن با گردوبُن سبب پیدایش این روایت شده است.
12.در مورد روز انداختن تیر هم دو روایت در دست است.یکی روز خرداد از ماه فروردین و دیگری به روایت آثار الاباقیه روز سیزدهم از تیرماه (جشن تیرگان کوچک) است.روزی که خبر جای فرود آمدن تیر را آوردند روز چهاردهم تیر(روز گوش یا تیرگان بزرگ)بوده است.به احتمال قوی روایت اول کهنتر است و روایت دوم بر اثر تشابه اسم «تیر»(اندازی) و روز و ماه «تیر» پیدا شده است.ذکر نام آرش و تیر اندازی او در تیریشت نیز شاید در پیدایش این روایت بی تاثیر نبوده است.بنابر روایت تاریخ طبری،آرش پس از تیراندازی به ریاست تیراندازان منسوب میشود؛که متاخر است و با متلاشی شدن بدنش منافات دارد.
--------------------
1- محل آن بدرستی معلوم نیست،ولی بعضی آنرا در آمل (چهار جوی نزدیک جیحون) و برخی تبرستان نوشته اند.کوه دومی را نیز بعضی مرو نوشته اند:
از آن خوانند آرش کمانگیر .... که از آمل به مرو انداختن تیر
برخی دیگر ائیریوخشوت را کوه رویان دانسته اند که سابق نام شهر و ناحیه ای بوده در تبرستان.
2.این ناحیه عبارت است از دیلم و گیلان امروزی.یعنی ناحیه کوهستانی جنوب قفقاز و ناحیه جنوب غربی دریای خزر.
posted by شارمین مهرآذر @ 10:43 PM,
1 Comments:
-
At 3:58 AM,
said...
-
Я сразу же захватить ваш RSS , как я не могу найти вашу электронную почту гиперссылка подписки или электронного бюллетеня службы. Есть ли у вас ? Пожалуйста, позвольте мне знать для того, что я мог бы подписаться. Спасибо. Желаем Вам удачи!
other points
بخشهای وبلاگ
John lives in Toronto and is a freelance illustrator and a designer/animator for CHUM Television. He writes about , design, and visual culture under the pseudonym Robot Johnny
مهمترین لینکها و سایتها
Claire Robertson is an illustrator and toy from Melbourne, Australia. While her illustration clients have included The New York Public Library, Scholastic and Cambridge University Press, it’s her blog Loobylu.com that brings her the most joy and which has attracted the most attention with rave reviews in the Wall Street Journal, WIRED Magazine and The Guardian.
About This Blog
Contact Us
This is an open source template, which means that you are free to use it in any way you want to without any obligations. If you decide to use this template, I kindly ask you to leave the "Design by Andreas Viklund" link in the footer. I am also interested in seeing how my templates are used, so feel free to send me an e-mail with a link to your page. If you want more templates to choose from, check out the sites in the "Favorite links" menu to the right!
به ایران بیاندیش آزادی در دستان ماست
